Ataerkil toplumlar, ebeveynlerin disiplin anlayışları, ülkenin yönetim şekli, toplumun refahı…

Tüm bunları artarda sıraladığımda birbiri ile ilişkisi ilk bakışta anlaşılmayabilir. Ancak ben Çorlu’da bir lisede yaşanan ve öğrencilerin öğretmenleri ile alay etmesi olarak değerlendirilip sosyal medyaya düşen görüntüleri izleyince, daha büyük resme bakan bir yerden yaklaşmak istedim ergen konusuna.

Çocuklarımız dürtü kontrolünü, onların davranışlarına nasıl cevap verdiğimiz ve kendi davranışlarımızla öz-kontrolü nasıl modellediğimizle öğreniyorlar. Ataerkil toplumlarda çocuklar psikolojik ve fizyolojik şiddete çok daha fazla maruzlar. Küçümseme, dalga geçme, manipülasyon, tehdit, aile içinde bireylerin birbiri ile ilişki kurma şekli olurken, yeterince çocuk bu tür ailelerde büyüdüğünde, toplumun çoğunluğunu şiddet içeren davranışlar sergilerken gözlemliyoruz. Çorlu’daki sınıf, koca bir ülkede gördüğümüz şiddetin bir parçası sadece. Televizyon dizilerinde seyrettiğimiz, metroda rastladığımız, sokakta şahit olduğumuz şiddetin.

Geçenlerde bir aile geldi ofisime; 4 yaşındaki çocuklarının yeni başladığı kreşte gösterdiği utanma davranışları ile nasıl başa çıkacakları ile ilgili yardım arayan. Seans içerisinde aralarında yaşadıkları çatışma ile kadın ağlamaya başlayıp, erkek küçümseyen bir gülümseme ile karşılık verdiğinde, dışardan gözlemleyen bir göz, kolayca kadına acıyıp erkeği yargılayabilir. Hele ki kadın, adamın küçük kızları ağladığında da aynı davranışta bulunduğunu söylerse…

Adam büyüdüğü ailede babasının annesine gösterdiği fiziksel, duygusal şiddete şahit olmuş, ağladığında dayak yemiş, aşağılanmış. Bugün ise çaresizlik duygusunu tetikleyen her hangi bir davranışla karşılaştığında, yüzünde küçümseyen bir sırıtma ile buluyor kendini. Bu davranışının farkında mı, kendi çocuğu ya da sevdiği kadının canını acıtmak ister mi! Tabii ki hayır! Ancak geçmişte yaşadığımız ve bize acı veren duyguları bir yetişkin olduğumuzda anlamlandırmaz isek aynı davranışları bir sonraki nesillere geçirmeye devam ediyoruz.

Beynin ergenlik yıllarında müthiş bir yeniden yapılanmaya gittiğini biliyoruz. Beynin içindeki milyarlarca nöron yollarını bir ülkenin karayolları haritasına benzetirsek; yepyeni yollar inşa oluyor, yepyeni sokak, cadde bağlantıları kuruluyor bu dönemde. Ve tüm bunlar, hormonlar göz önüne alındığında fırtınalı bir havanın eşliğinde inşa oluyor diyebiliriz. O yüzden kaos, karmaşa bu yıllarda çok normal. Ergen, yapılacak doğru şeyi bilse de kendini duygusal karar almaktan alıkoyamıyor. Evet, tüm bunlar ergenlik yıllarının zorlukları. Peki ya tüm bunlara ergenlik öncesi dönemde aile içi sert disiplin anlayışları ile çocuğun öz-farkındalık ve duygu yönetim becerilerinin sekteye uğramasını eklersek… O zaman öfkelendiğinde, heyecanlandığında, istediği bir şey olmadığında davranış öncesi durma diye açıkladığımız dürtü kontrolünü bilmeyen ergenlerle karşı karşıyayız. Ve bir sınıfın içine bu becerilerden yoksun pek çok ergeni koyduğumuzda, gördüğümüz şeyler Çorlu’daki lisenin sınıfında şahit olduklarımızdan çok da farklı olmayacak. Sonra öğretmenlerin sınıftaki kaos ile ne yapacağını bilemeyip şiddete nasıl başvurduklarını izleyeceğiz. Üstelik aynı şeyleri bir televizyonun tartışma programında, bir şirketin toplantı salonunda; sinirle kalkıp giden, bir başkasının sözünü kesen, bağırarak karşıyı domine eden davranışlarla görmeye devam edeceğiz. Çünkü tüm bu yetişkinler bir zamanlar ergen ve bir zamanlar bir başka ataerkil ailedeki çocuklar idi.

Yetişkin olarak yaşadığımız olaylar karşısında nasıl bir davranışta bulunacağımızı seçebilir miyiz? Sağlıklı seçimler, öncesinde duygularımızı anlamlandırabildiğimiz sürece mümkün. Karşı taraf sınırlarımı çiğnediğinde eğer bedenimdeki rahatsızlığı izleme kabiliyetim varsa öfkemi gözlemleyebilir ve kaba kuvveti değil, kelimelerimi kullanmayı seçebilirim. Eğer ailemde, okulumda, çevremde yaşadığım stres, bırakın kendi duygularımı gözlemleme yeteneğimi geliştirmeyi, etrafımdaki şiddetten kendimi korumak adına bana duygularımı yok saymayı öğretmiş ise, otomatik davranışlarım şiddet, küçümseme, tehdit, manipülasyon, kontrol, belki de boyun eğme, şiddet görme ya da kendini koruyamayan bir sessizlik olarak çıkacak karşıma.

Bir ülkenin refahını ailelerin çocuklarını büyütme becerileri ile ölçebilir miyiz! Kapalı kapıların ardında çığlıklarını duymadığımız kadınların, TV programlarında hayran olduğumuz maço kahramanların, “başka çaresi yoktu” diye şiddet içeren kelimelerine anlayış gösterdiğimiz öğretmenlerin, kalabalık sınıflarda zorbalığına dokunamadığımız öğrencilerin, çocuklarını tek başına büyütürken yalnızlıklarını dindiremediğimiz ailelerin ötesine geçebildiğimizde, işte o zaman “ne oluyor ergenlerimize” sorusunun cevabını bulabiliriz.

Not: Danışan paylaşımlarını gizli tutmak ve benzer bir kişiyi hatırlatmaması adına yukardaki örnekte olaylar değiştirilmiştir.